उपनिषद क्या है (What Is Upanishads) : यह सनातन धर्म के महत्त्वपूर्ण श्रुति धर्मग्रन्थ हैं। ये वैदिक वाङ्मय के अभिन्न भाग हैं। ये संस्कृत में लिखे गये हैं। आपकी बेहतर जानकारी के लिए बता दे की इनकी कुल संख्या (how many upanishads) लगभग 108 है, लेकिन मुख्य उपनिषद 13 हैं।
यहाँ हर एक उपनिषद (who wrote upanishads) किसी न किसी वेद से जुड़ा हुआ है। इनमें परमेश्वर, परमात्मा-ब्रह्म और आत्मा के स्वभाव और सम्बन्ध का बहुत ही दार्शनिक और ज्ञानपूर्वक वर्णन दिया गया है। उपनिषद् शब्द की बात करें तो इसका साधारण अर्थ है - ‘समीप उपवेशन’ या 'समीप बैठना (ब्रह्म विद्या की प्राप्ति के लिए शिष्य का गुरु के पास बैठना)।
108 उपनिषद के नाम :
यहाँ हम आपको निम्नलिखित बिन्दुओं द्वारा कुल 108 उपनिषदों के नामों
(list of upanishads) से अवगत करा रहे है, जो इस प्रकार है...
1. ईश उपनिषद् - शुक्ल यजुर्वेद, मुख्य उपनिषद्
2. केन उपनिषद् - साम वेद, मुख्य उपनिषद्
3. कठ उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, मुख्य उपनिषद्
4. प्रश्न उपनिषद् - अथर्व वेद, मुख्य उपनिषद्
5. मुण्डक उपनिषद् - अथर्व वेद, मुख्य उपनिषद्
6. माण्डुक्य उपनिषद् - अथर्व वेद, मुख्य उपनिषद्
7. तैत्तिरीय उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, मुख्य उपनिषद्
8. ऐतरेय उपनिषद् - ऋग् वेद, मुख्य उपनिषद्
9. छान्दोग्य उपनिषद् - साम वेद, मुख्य उपनिषद्
10. बृहदारण्यक उपनिषद् - शुक्ल यजुर्वेद, मुख्य उपनिषद्
11. ब्रह्म उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद्
12. कैवल्य उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, शैव उपनिषद्
13. जाबाल उपनिषद् (यजुर्वेद) - शुक्ल यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद्
14. श्वेताश्वतर उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद्
15. हंस उपनिषद् - शुक्ल यजुर्वेद, योग उपनिषद्
16. आरुणेय उपनिषद् - साम वेद, संन्यास उपनिषद्
17. गर्भ उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद्
18. नारायण उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, वैष्णव उपनिषद्
19. परमहंस उपनिषद् - शुक्ल यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद्
20. अमृत-बिन्दु उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, योग उपनिषद्
21. अमृत-नाद उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, योग उपनिषद्
22. अथर्व-शिर उपनिषद् - अथर्व वेद, शैव उपनिषद्
23. अथर्व-शिख उपनिषद् -अथर्व वेद, शैव उपनिषद्
24. मैत्रायणि उपनिषद् - साम वेद, सामान्य उपनिषद्
25. कौषीतकि उपनिषद् - ऋग् वेद, सामान्य उपनिषद्
26. बृहज्जाबाल उपनिषद् - अथर्व वेद, शैव उपनिषद्
27. नृसिंहतापनी उपनिषद् - अथर्व वेद, वैष्णव उपनिषद्
28. कालाग्निरुद्र उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, शैव उपनिषद्
29. मैत्रेयि उपनिषद् - साम वेद, संन्यास उपनिषद्
30. सुबाल उपनिषद् - शुक्ल यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद्
31. क्षुरिक उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, योग उपनिषद्
32. मान्त्रिक उपनिषद् - शुक्ल यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद्
33. सर्व-सार उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद्
34. निरालम्ब उपनिषद् - शुक्ल यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद्
35. शुक-रहस्य उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद्
36. वज्रसूचि उपनिषद् - साम वेद, सामान्य उपनिषद्
37. तेजो-बिन्दु उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद्
38. नाद-बिन्दु उपनिषद् - ऋग् वेद, योग उपनिषद्
39. ध्यानबिन्दु उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, योग उपनिषद्
40. ब्रह्मविद्या उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, योग उपनिषद्
41. योगतत्त्व उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, योग उपनिषद्
42. आत्मबोध उपनिषद् - ऋग् वेद, सामान्य उपनिषद्
43. परिव्रात् उपनिषद् (नारदपरिव्राजक) - अथर्व वेद, संन्यास उपनिषद्
44. त्रिषिखि उपनिषद् - शुक्ल यजुर्वेद, योग उपनिषद्
45. सीता उपनिषद् - अथर्व वेद, शाक्त उपनिषद्
46. योगचूडामणि उपनिषद् - साम वेद, योग उपनिषद्
47. निर्वाण उपनिषद् - ऋग् वेद, संन्यास उपनिषद्
48. मण्डलब्राह्मण उपनिषद् - शुक्ल यजुर्वेद, योग उपनिषद्
49. दक्षिणामूर्ति उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, शैव उपनिषद्
50. शरभ उपनिषद् - अथर्व वेद, शैव उपनिषद्
51. स्कन्द उपनिषद् (त्रिपाड्विभूटि) - कृष्ण यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद्
52. महानारायण उपनिषद् - अथर्व वेद, वैष्णव उपनिषद्
53. अद्वयतारक उपनिषद् - शुक्ल यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद्
54. रामरहस्य उपनिषद् - अथर्व वेद, वैष्णव उपनिषद्
55. रामतापणि उपनिषद् - अथर्व वेद, वैष्णव उपनिषद्
56. वासुदेव उपनिषद् - साम वेद, वैष्णव उपनिषद्
57. मुद्गल उपनिषद् - ऋग् वेद, सामान्य उपनिषद्
58. शाण्डिल्य उपनिषद् - अथर्व वेद, योग उपनिषद्
59. पैंगल उपनिषद् - शुक्ल यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद्
60. भिक्षुक उपनिषद् - शुक्ल यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद्
61. महत् उपनिषद् - साम वेद, सामान्य उपनिषद्
62. शारीरक उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद्
63. योगशिखा उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, योग उपनिषद्
64. तुरीयातीत उपनिषद् - शुक्ल यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद्
65. संन्यास उपनिषद् - साम वेद, संन्यास उपनिषद्
66. परमहंस-परिव्राजक उपनिषद् - अथर्व वेद, संन्यास उपनिषद्
67. अक्षमालिक उपनिषद् - ऋग् वेद, शैव उपनिषद्
68. अव्यक्त उपनिषद् - साम वेद, वैष्णव उपनिषद्
69. एकाक्षर उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद्
70. अन्नपूर्ण उपनिषद् - अथर्व वेद, शाक्त उपनिषद्
71. सूर्य उपनिषद् - अथर्व वेद, सामान्य उपनिषद्
72. अक्षि उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद्
73. अध्यात्मा उपनिषद् - शुक्ल यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद्
74. कुण्डिक उपनिषद् - साम वेद, संन्यास उपनिषद्
75. सावित्रि उपनिषद् - साम वेद, सामान्य उपनिषद्
76. आत्मा उपनिषद् - अथर्व वेद, सामान्य उपनिषद्
77. पाशुपत उपनिषद् - अथर्व वेद, योग उपनिषद्
78. परब्रह्म उपनिषद् - अथर्व वेद, संन्यास उपनिषद्
79. अवधूत उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद्
80. त्रिपुरातपनि उपनिषद् - अथर्व वेद, शाक्त उपनिषद्
81. देवि उपनिषद् - अथर्व वेद, शाक्त उपनिषद्
82. त्रिपुर उपनिषद् - ऋग् वेद, शाक्त उपनिषद्
83. कठरुद्र उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद्
84. भावन उपनिषद् - अथर्व वेद, शाक्त उपनिषद्
85. रुद्र-हृदय उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, शैव उपनिषद्
86. योग-कुण्डलिनि उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, योग उपनिषद्
87. भस्म उपनिषद् - अथर्व वेद, शैव उपनिषद्
88. रुद्राक्ष उपनिषद् - साम वेद, शैव उपनिषद्
89. गणपति उपनिषद् - अथर्व वेद, शैव उपनिषद्
90. दर्शन उपनिषद् - साम वेद, योग उपनिषद्
91. तारसार उपनिषद् - शुक्ल यजुर्वेद, वैष्णव उपनिषद्
92. महावाक्य उपनिषद् - अथर्व वेद, योग उपनिषद्
93. पञ्च-ब्रह्म उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, शैव उपनिषद्
94. प्राणाग्नि-होत्र उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद्
95. गोपाल-तपणि उपनिषद् - अथर्व वेद, वैष्णव उपनिषद्
96. कृष्ण उपनिषद् - अथर्व वेद, वैष्णव उपनिषद्
97. याज्ञवल्क्य उपनिषद् - शुक्ल यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद्
98. वराह उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद्
99. शात्यायनि उपनिषद् - शुक्ल यजुर्वेद, संन्यास उपनिषद्
100. हयग्रीव उपनिषद् - अथर्व वेद, वैष्णव उपनिषद्
101. दत्तात्रेय उपनिषद् - अथर्व वेद, वैष्णव उपनिषद्
102. गारुड उपनिषद् - अथर्व वेद, वैष्णव उपनिषद्
103. कलि-सन्तारण उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, वैष्णव उपनिषद्
104. जाबाल उपनिषद् - साम वेद, शैव उपनिषद्
105. सौभाग्य उपनिषद् - ऋग् वेद, शाक्त उपनिषद्
106. सरस्वती-रहस्य उपनिषद् - कृष्ण यजुर्वेद, शाक्त उपनिषद्
107. बह्वृच उपनिषद् - ऋग् वेद, शाक्त उपनिषद्
108. मुक्तिक उपनिषद् - शुक्ल यजुर्वेद, सामान्य उपनिषद्
उपनिषद की कहानियाँ pdf :
अगर आप भी उपनिषद की कहानियाँ pdf फाइल में ऑनलाइन ही पढना चाहते है तो आपको ई-कॉमर्स वेबसाइटस की मदद लेनी होगी, जहाँ आप आसानी से पुस्तक को खरीदकर कहानियां पढ़ सकते है।
उपनिषदों की कहानियों के बारे में जानकारी चाहिए